1. „Ewangelia Łukasza” to religijna księga, część Nowego Testamentu. Skrót to (Łk). Napisał ją św. Łukasz. Prawdopodobnie była to druga pod względem chronologii napisania księga.
2. „Napisał ją św. Łukasz, nawrócony z pogańskiej greckiej rodziny, lekarz z zawodu i długoletni współpracownik apostoła Pawła, w Antiochii Syryjskiej około 75. – 80. r. n.e.” Ewangelia Łukasza była przede wszystkim przeznaczona dla wspólnot chrześcijańskich, które składały się z nawróconych z pogańskiej wiary (czyli tych, którzy nie należeli do wiary żydowskiej). Z uwagi na ten fakt, autor napisał Ewangelię tak, aby jego czytelnicy mogli rozpoznać w Jezusie Boga, który odwiedził swoje lud i okazał mu niewyrażalną miłość i czułość. Św. Łukasz napisał również Dzieje Apostolskie (Dz), które można uznać za kontynuację jego Ewangelii. Jego styl pisania jest bardzo elegancki i wyrafinowany.
3. „Kim jest autor Ewangelii Łukasza?” Tradycja jednogłośnie twierdzi, że autorem Ewangelii Łukasza był Łukasz. Na to wskazują świadectwa takie jak Marcion, jeden z pierwszych herezjarchów (zmarł około 160 roku). Jedyna Ewangelia, która wchodziła do jego kanonu ksiąg biblijnych, fragment Muratoriego (spis ksiąg uważanych za część Nowego Testamentu), prolog antymarcionicki do Ewangelii Łukasza (w którym również mówi się, że Łukasz pochodził z Antiochii), że był lekarzem, że swoją Ewangelię napisał w Achaji, że zmarł w wieku 84 lat, był kawalerem i nie miał dzieci (Ireneusz z Lyonu), Tertulian, Klemens Aleksandryjski i inni.
4. „Ten sam autor napisał także Dzieje Apostolskie, które można uznać za kontynuację Ewangelii. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy naukowej można wnioskować, że był on chrześcijaninem, prawdopodobnie pogańskiego pochodzenia, który biegle posługiwał się językiem greckim, ale także dobrze znał Stary Testament.
5. „Dla kogo przeznaczona jest Ewangelia Łukasza?” Łukasz pisał w pierwszych latach dziewiątej dekady ery chrześcijańskiej. Zwracał się przede wszystkim do czytelników pogańskiego pochodzenia, niektórzy z nich byli zamożni i zastanawiali się nad misyjnymi wysiłkami w wrogim otoczeniu. Spory zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne przyczyniły się do zaostrzenia wrogo nastawionego otoczenia. Kluczowym pytaniem dla wspólnot Łukasza było pytanie teodycei: Jeśli Bóg nie dotrzymał swoich obietnic danej wybranemu narodowi Bożemu, pozwalając na zniszczenie jego świętego miasta i świątyni w Jerozolimie, dlaczego nawróceni z pogaństwa, którzy wierzą w tego samego Boga, uważają, że Bóg dotrzyma obietnic danej im.
6. „Niektórzy pisarze, począwszy od Hansa Conzelmanna mówią, że głównym tematem Łukasza jest „historia zbawienia” lub zwracają uwagę na motyw obietnicy i jej spełnienia. Łukasz napisał Ewangelię tak, aby jego czytelnicy mogli rozpoznać w Jezusie Boga, który odwiedził swoje lud i okazał mu niewyrażalną miłość i czułość.
7. „Kiedy powstała Ewangelia Łukasza?” Istnieją trzy różne poglądy na czas powstania tej Ewangelii. Według nich powstała ona albo około roku 63, albo około 75. – 85. roku, albo na początku drugiego wieku. Kwestia czasu powstania tej Ewangelii jest powiązana z czasem powstania Dziejów Apostolskich, ponieważ Ewangelia musi poprzedzać swoją kontynuację. Dla pierwszej z trzech dat istotne są następujące fakty:
Na końcu Dziejów Apostolskich Święty Paweł był wciąż w więzieniu. Gdyby Łukasz wiedział o uwolnieniu Pawła lub jego męczeńskiej śmierci, prawdopodobnie by o tym napisał w swoim dziele.
1. Na podstawie listów pasterskich wydaje się, że Paweł później ponownie odwiedził Efez. Gdyby Łukasz pisał po tym wydarzeniu, z pewnością nie pozostałby bez komentarza proroctwem Pawła, że Efezańczycy już go nie zobaczą (Dz 20, 25. 38).
2. Łukasz wspomina spełnienie proroctwa Agaby. Gdyby pisał po roku 70, logiczne byłoby oczekiwać, że gdzieś wspomni również spełnienie proroctwa Jezusa o zburzeniu Jerozolimy (Łk 21, 20).
3. W Dziejach nie można wywnioskować, że ich autor znał listy Pawła, więc musiały być napisane wcześniej.
4. W Dziejach nie wspomina się o żadnym wydarzeniu po roku 62. Nie wspomina się na przykład o śmierci Jakuba (62 rok), ani o śmierci Pawła, ani o zburzeniu Jerozolimy.
5. Te argumenty nie są jednakowo ważne. Można argumentować, że zależą przede wszystkim od tego, co Łukasz według czyjegoś zdania musiałby zawrzeć w swoim tekście. Może to być błąd.
6. Niektórzy uważają, że te argumenty niekoniecznie przeszkadzają w przyjęciu daty późniejszej (W. G. Kummel opowiada się za datą między 80 a 90 rokiem, a A. F. J. Klijn około roku 80). Inni z kolei uważają, że to bardzo mocne argumenty, dlatego E. M. Blaiklock np. opowiada się za datą około roku 62, F. F. Bruce nieco po roku 51 (który uważa za rok powstania Ewangelii Łukasza), natomiast Pierson Parker za rok 62 lub 63. Bo Reicke uważa, że kiedy Łukasz pisał Dzieje, nie wiedział o wydarzeniach po roku 62, więc jego Ewangelia musiała powstać przed tym rokiem.
Co zawiera Ewangelia Łukasza?
Świt spełnienia obietnic Bożych (1,5-2,52)
Chociaż często mówi się, że treść od 1,5-2,52 nazywa się „opisem dzieciństwa”, to takie określenie nie jest dokładne. Jedynie fragment 2,1-40 opowiada o dzieciństwie Jezusa, a główna treść fragmentu 1,5-2,52 to nie prozaiczny opis, ale wypowiedzi Marii, Gabriela, aniołów, którzy ukazują się pasterzom, Szymonowi i dwunastoletniemu Jezusowi. Dlatego lepiej spojrzeć na treść 1,5-2,52 jako na wstęp lub wprowadzenie do tej Ewangelii. W niej rozbrzmiewają główne teologiczne tematy Łukasza, zwłaszcza dotyczące wierności Bożej obietnicom.
Przygotowanie do publicznego działania Jezusa (3,1-4,13)
Na początku znajduje się fragment o Janie Chrzcicielu (3,1-20), w którym Łukasz pokazuje, że odpowiedzi ludzi na tajemnicę Jana są podobne do późniejszych odpowiedzi na tajemnicę Jezusa. Następnie pojawiają się trzy fragmenty dotyczące tożsamości Jezusa działającego w Galilei, w drodze do Jerozolimy i w Jerozolimie. Jest On ukochanym Synem, Bogiem Ojcem i pełnomocnikiem Ducha Świętego (3,21-22), szczytem Bożego planu stworzonego świata (3,23-38) i wiernym Synem, który zwycięża siły zła (4,1-13).
Działalność Jezusa w Galilei (4,14-9,50)
Jezus głosi Królestwo Boże słowami i czynami. Pochodzi od Stwórczego Ducha Bożego (3,21-22). Dla Łukasza ma to znaczenie teologiczne nie tylko w odniesieniu do Jerozolimy jako miasta Bożego obietnicy i spełnienia, ale także w odniesieniu do Galilei. W Galilei Łukasz rozpoczyna przedstawianie znaczenia Królestwa Bożego. Galilea to obszar, gdzie uczniowie nie rozumieją tożsamości i posłannictwa Jezusa, ale podziwiają Jego potężne czyny i rywalizują między sobą, kto jest największy (9,43-46). Gdy Jezus otworzy im oczy w drodze (na krzyżu) (9,51-19,27) i po swojej śmierci i (zmartwychwstaniu) (24,45), zrozumieją Jego rolę w planie Bożym i nie wrócą do Galilei.
Podróż Jezusa do Jerozolimy (9,51-19,27)
Łukasz w 9,51 rozpoczyna nową część swojego wywodu. Z Mk 8,26-10,52 przejmuje temat podróży Jezusa do Jerozolimy. Podporządkowując się woli Bożej, Jezus udaje się do Jerozolimy (9,22.44) jako miasta, które jest symbolem ciągłości między starym a nowym planem Bożym. Jezus zakończy w Jerozolimie swoje zbliżanie do Boga (9,31), a z Jerozolimy rozpocznie się podróż chrześcijańskich misjonarzy do krańców ziemi. Jezus jest na drodze do Jerozolimy najwyższym nauczycielem swoich uczniów, którzy są Jego świadkami i późniejszymi wykonawcami Jego Drogi.
Jezus kieruje uczniów w podróże misyjne (10,1-24), do właściwego użytkowania dóbr materialnych (16,1-31), do modlitwy (11,1-13) i przedstawia trudne (przypowieści) takie jak: przypowieść o dobrym Samarytaninie (10,25-37) i przypowieść o synu marnotrawnym (15,11-32). Ani podróż Jezusa, ani podróż chrześcijan nie są pozbawione trudności. Samarytanie odrzucają Jezusa (9,51-56); przywódcy religijni sprzeciwiają się Jego nauce i stylowi życia (13,11-17; 14,1-24). Łukasz w „relacji o podróży” przedstawia fascynujący portret Jezusa jako wiernego i zdeterminowanego Syna (9,35), który słowem i czynem uczy drogi prowadzącej do życia z Bogiem.
Jeruzalem poznaje Bożego Proroka, Syna i Świątynię (19,28-21,38)
Jezus codziennie uczył ludzi w świątyni, a przywódcy religijni stawiali mu opór. Jezus , król przynoszący pokój (19,28-40), którego odrzucili przywódcy religijni (19,41-44), przejmuje świątynię jerozolimską i utożsamia się z nią (19,45-46). Wszystko, czego Jezus naucza w rozdziale 20,1-21,36, dzieje się w świątyni i pokazuje tożsamość Jezusa, prawdziwe oddawanie czci Bogu i przynależność do odnowionego Izraela. Ta nauka odbywa się w polemicznym sporze i zapowiada opór członków odnowionego Izraela, podczas gdy odrzucony Jezus jest kamieniem węgielnym Izraela.
Męka Jezusowa (22,1-23,56a)
Opis męki według Łukasza powinien być postrzegany jako teatralna dramatyzacja, która podkreśla moc Jezusa jako sprawiedliwego, który niewinnie cierpi, a także wydobywa Bożą hojność w uświęceniu tego sprawiedliwego i Syna, którego wyzwala spod władzy ciemności. Łukasz ukazuje Jezusa idącego posłusznie i dobrowolnie na śmierć oraz zachęca uczniów, by słuchali jego ostatnich słów i naśladowali jego przykład. Kiedy Jezus wchodził do Jerozolimy (19,41-44), wezwał mieszkańców Jerozolimy do nawrócenia się. Opuszcza Jerozolimę, aby zostać ukrzyżowanym, nadal zachęcając do nawrócenia się. Ukrzyżowany, Jezus woła do swojego Ojca i prosi Go o przebaczenie ludziom, bo nie wiedzą, co czynią.
Objawienie Jezusa (23,56b-24,53)
Łukasz kończy pierwszą część swojego charyzmatycznego dzieła opisując wydarzenia, które miały miejsce wśród wierzących. Poprzez objawienie zmartwychwstałego Chrystusa w Jerozolimie uczniowie przechodzą od smutku do radości, od niepewności do zrozumienia, od niewiary do wiary, a w końcu otwierają oczy, by ujrzeć w zmartwychwstałym Panu to, co Bóg przygotował dla wszystkich stworzeń.
Jaka jest struktura treści Ewangelii Łukasza?
- Narodziny Jana Chrzciciela i Jezusa oraz ich życie
Zwiastowanie narodzin Jana (Łk 1,5-25), Zwiastowanie narodzin Jezusa (Łk 1,26-38), Święta Maria, święta Elżbieta (1,39-45), Pieśń Maryi (Łk 1,46-67), Pieśń Zachariasza (Łk 1,68-79), Skryte życie Jana Chrzciciela (Łk 1,80), Narodzenie Jezusa (Łk 2,1-7), Nawiedzenie pasterzy (Łk 2,8-20), Obrzezanie i ofiarowanie w świątyni (Łk 2,21-24), Święty Symeon (Łk 2,25-35), Proroctwo Anny (Łk 2,36-38), Skryte życie Jezusa (Łk 2,39-40), Jezus wśród nauczycieli w świątyni (Łk 2,41-50), Jezus w Nazarecie (Łk 2,51-52).
- Przygotowanie do działalności Jezusa
Głoszenie Jana Chrzciciela (Łk 3,1-20), Chrzest Jezusa (Łk 3,21-22), Genealogia Jezusa (Łk 3,23-38), Kuszenie Jezusa na pustyni (Łk 4,1-13)
- Działalność Jezusa w Galilei
Powrót Jezusa do Galilei (Łk 4,14-15), Odrzucenie w Nazarecie (Łk 4,16-30), Nauczanie w Kafarnaum i uzdrowienie opętanego (Łk 4,31-37), Uzdrowienie teściowej Szymona i innych chorych (Łk 4,38-41), Opuszczenie Kafarnaum i przejście przez Judeę (Łk 4,42-44), Pierwszych czterech uczniów (Łk 5,1-11), Uzdrowienie trędowatego (Łk 5,12-16), Uzdrowienie sparaliżowanego (Łk 5,17-26), Dyskusja o poście (Łk 5,33-39), Poznaje się drzewo po owocach (Łk 6,1-5), Uzdrowienie w szabat (Łk 6,6-11), Wybór Dwunastu (Łk 6,12-16), Tłumy idą za Jezusem (Łk 6,17-19), Przemówienie wprowadzające (Łk 6,20-26), Miłość wobec wrogów (Łk 6,27-36), Miłosierdzie i uczciwość (Łk 6,37-42), Drzewo poznaje się po owocach (Łk 6,43-45), Czyny, a nie słowa (Łk 6,46-49), Wiara żołnierza rzymskiego (Łk 7,1-10), Zmartwychwstanie syna wdowy z Nain (Łk 7,11-17), Świadectwo Jezusa o Janie (Łk 7,18-30), Sąd Jezusa nad współczesnymi (Łk 7,31-35), Stosunek Jezusa do grzeszników (Łk 7,36-50), Kobiety w służbie Jezusa (Łk 8,1-3), Przypowieść o siewcy (Łk 8,4-8), Dlaczego Jezus używał przypowieści (Łk 8,9-15), Przypowieść o świecy (Łk 8,16-18), Prawdziwa rodzina Jezusa (Łk 8,19-21), Uspokojenie burzy (Łk 8,22-25), Uzdrowienie opętanego (Łk 8,26-39), Druga przypowieść o świecy (Łk 8,40-56), Posłannictwo Dwunastu (Łk 9,1-6), Herod i Jezus (Łk 9,7-9), Jezus karmi pięć tysięcy (Łk 9,10-17), Wyznanie Piotra (Łk 9,18-21), Pierwsze ogłoszenie męki i zmartwychwstania (Łk 9,22), Warunki naśladowania Jezusa (Łk 9,23-27), Przemienienie (Łk 9,28-36), Opętany młodzieniec (Łk 9,37-43), Drugie ogłoszenie męki i zmartwychwstania (Łk 9,43-45), Kto jest z nami, nie przeciw nam (Łk 9,49)
- Jezus w drodze do Jerozolimy
Wyzwania apostolskiego powołania (Łk 9,57-62), Misja siedemdziesięciu dwóch (Łk 10,1-12), Groźba nienawróconym miastom (Łk 10,13-16), Prawdziwy powód radości apostolskiej (Łk 10,17-20), Ewangelia głoszona prostym ludziom (Łk 10,21-24), Miłosierny Samarytanin (Łk 10,29-37), Marta i Maria (Łk 10,38-42), Nauczanie modlitwy (Łk 11,1-13), Ponowne upadki (Łk 11,24-26), Prawdziwe błogosławieństwo (Łk 11,27-28), Znak (Łk 11,29-32), Druga przypowieść o świecy (Łk 11,33-36), Przeciw hipokryzji (Łk 12,1-3), Kogo należy się bać (Łk 12,4-7) Wyznanie się przed Chrystusem (Łk 12,8-12) Zbieranie bogactwa (Łk 12,13-21) Ufanie w Bożą opiekę (Łk 12,22-34), Czuwajcie, słudzy (Łk 12,35-48), Wielkie natchnienie światem (Łk 12,49-53), Znaki czasów (Łk 12,54-56), Porozumienie z przeciwnikiem (Łk 12,57-59), Szybka zmiana życia (Łk 13,1-5), Figowiec nie wydający owoców (Łk 13,6-9), Uzdrowienie sieroty w szabat (Łk 13,10-17), Przypowieść o ziarnie (Łk 13,18-19), Przypowieść (Łk 13,20-21), Odrzucenie niewierzących. Wezwanie pogan (Łk 13,22-30), Herod (Łk 13,31-33), Groźba Jerozolimie (Łk 13,34-35), Kolejne uzdrowienie w szabat (Łk 14,1-6), Lekcja pokory (Łk 14,7-11), Wybór gości (Łk 14,12-14), Przypowieść o gościach (Łk 14,15-24), Porzucenie wszystkiego (Łk 14,25-35), Trzy przypowieści o miłosierdziu (Łk 15,1-2), Zagubiona i odnaleziona owca (Łk 15,3-7), Zagubiona i odnaleziona (Łk 15,8-10), Zagubiony i odnaleziony syn (Łk 15,11-32), Nieuczciwy zarządca (Łk 16,1-8), Nie można służyć dwóm panom (Łk 16,9-13), Przeciwko hipokryzji faryzeuszów (Łk 16,14-15), Wieczna mądrość Prawa (Łk 16,16-17), Trudny związek małżeński (Łk 16,18), Bogacz i Łazarz (Łk 16,19-31), Skandal (Łk 17,1-3), Braterskie napomnienie (Łk 17,3-4), Moc wiary (Łk 17,5-6), Pokorna posługa (Łk 17,7-10), Dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19), Bóg ustanawia swoje królestwo (Łk 17,20-37), Wytrwałość w modlitwie (Łk 18,1-8), Faryzeusz i celnik (Łk 18,9-14), Niebezpieczeństwo bogactwa (Łk 18,18-30), Trzecia zapowiedź męki i zmartwychwstania (Łk 18,31-34), Jerycho (Łk 18,35-43), Zacheusz celnik (Łk 19,1-10).
- Ostatnie dni Jezusa w Jerozolimie
Mesjański wjazd do Jerozolimy (Łk 19,28-40), Jezus płacze nad Jerozolimą (Łk 19,41-46), Nauczanie w świątyni (Łk 19,47-48), Skąd Jezus ma władzę? (Łk 20,1-8), Mordercy z winnicy (Łk 20,9-19), Podatek dla cesarza (Łk 20,20-26), Zmartwychwstanie zmarłych (Łk 20,27-40), Chrystus, Syn i Pan, Dawid (Łk 20,41-44), Sąd Jezusa nad uczonymi w Piśmie (Łk 20,45-47), Ofiara wdowy (Łk 21,1-4), Mowa eschatologiczna. Wprowadzenie (Łk 21,5-6), Znaki poprzedzające (Łk 21,7-19), Zniszczenie Jerozolimy (Łk 21,20-24), Koniec świata i przyjście Syna Człowieczego (Łk 21,25-28), Czas przyjścia niepewny (Łk 21,29-33), Czuwanie. Nocny złodziej (Łk 21,34-36), Ostatnie dni Jezusa (Łk 21,37-38).
- Męka
Spisek przeciwko Jezusowi i Judasz Iskariota (Łk 22,1-6), Przygotowanie, Pascha (Łk 22,7-13), Wieczerza paschalna (Łk 22,14-18), Eucharystia (Łk 22,19-23), Kto jest największy? (Łk 22,24-27), Nagroda dla apostołów (Łk 22,28-30), Proroctwo o zaparciu się Piotra (Łk 22,31-34), Godzina zdecydowanej walki (Łk 22,35-38), Modlitwa (Łk 22,39-46), Aresztowanie Jezusa (Łk 22,47-53), Piotr wypiera się Jezusa (Łk 22,54-62), Pierwsze zniewagi (Łk 22,63-65), Przed Sanhedrynem (Łk 22,66-71), Poncjusz Piłat (Łk 23,1-7), Jezus przed Herodem (Łk 23,8-12), Piłat skazuje Jezusa na śmierć (Łk 23,13-25), Droga Krzyżowa (Łk 23,26-32), Ukrzyżowanie (Łk 23,33-38), Dobry łotr (Łk 23,39-43), Śmierć Jezusa (Łk 23,44-49), Pogrzeb (Łk 23,50-56).
- Po Zmartwychwstaniu
Zmartwychwstanie Jezusa (Łk 24,1-12), Objawienie uczniom na drodze (Łk 24,13-35), Jezus ukazuje się apostołom (Łk 24,36-49).
Jaka jest przesłanie Ewangelii według św. Łukasza?
Ewangelia Łukasza przekazuje przesłanie zbawienia dla wszystkich ludzi. Warto wierzyć w Bożą miłość i ofertę przebaczenia, ponieważ to przemienia grzesznika w nowego człowieka.
Pełną listę Ewangelii dnia znajdziesz tutaj: Ewangelia dnia
